We zitten midden in de jaarlijkse rituele dans voor alle geslaagden. Op facebook regent het felicitaties. Trotse ouders, opluchting, blije bleke koppies na alle stress en tassen met vlaggen voor het huis. Zelf doe ik ook een duit in het zakje, want onze jongste is ook geslaagd. Ik feliciteer van harte mee op fb en post een blije foto van hem en mij samen. De begeleidende tekst heeft een kwinkslag met een serieuze ondertoon. ‘Niemand vraagt later wat voor cijfers je op de middelbare school hebt gehaald.’
Begrijp mij niet verkeerd. Ik ben oprecht blij voor alle jongeren die hun diploma hebben gehaald en voor allen die het nog gaan halen. Ik ben blij voor de ouders nu de rust weer (bijna) is teruggekeerd. Ik ben dankbaar voor alle leraren die er in het klaslokaal dagelijks het beste van maken. Alleen klopt er iets niet. Iets fundamenteels. Ik applaudisseer indirect voor een systeem waar ik niet meer in geloof en met mij wellicht velen. Er is iets grondig mis met het traditionele, leerplichtige westerse publieke onderwijs. Om in termen van ‘normaal’ te spreken; het is niet normaal. Toen tijdens de lock down de centrale examens niet doorgingen had ik lichte hoop dat we het helemaal zouden afschaffen. Helaas veert het oude normaal snel terug, uitgezonderd alle initiatieven die er zijn om daar wat aan te doen. Wij weldenkende, volwassen, beschaafde westerse mensen (denken wij) houden een idioot, onnatuurlijk systeem in stand. Ja, je leest het goed. Het is een ongezond systeem met verstrekkende gevolgen. We kunnen het missen als kiespijn, gezien alle uitdagingen waar we in de wereld voor staan. Het leerplichtige, klassikale, publieke onderwijs voldoet al lang niet meer of heeft nog nooit voldaan aan de behoeftes van het zich ontwikkelende kind. Excuus voor mijn stelligheid, maar hier spreekt even mijn moederhart. Niet alleen voor alle jonge mensen maar ook voor de aarde en al wat daarop leeft.
Ons publieke onderwijs is ontworpen in de tijd van het eerste Industriële tijdperk met een beperkte blik en andere behoeftes dan in de 21e eeuw. Het is gebaseerd op de filosofie van ‘command and control’, die zich voltrekt in een schoolfabriek, waarin kinderen al op zeer jonge leeftijd verteld wordt wat ze moeten doen en wanneer. Het legt een grote nadruk op conformiteit, gestandaardiseerde testen, verplichte vakken, een lange onnatuurlijke concentratiespanne en een vernauwde blik op de ontwikkeling van kinderen als exacte wetenschappers. Hierdoor kun je je eigen tempo en interesses niet goed volgen, waardoor het plezier in leren je al snel vergaat. Het houdt bovendien de dualiteit en daarmee het verdeel-en-heers systeem in stand. Kijk alleen maar naar de woorden. Geslaagd of niet geslaagd. Een 4 of een 9. Mavo of Gymnasium. Het een is ‘beter’ dan het andere en dat schaadt (on)bewust de psyche.
Het is ook onnatuurlijk. Het systeem is gericht op de ratio en het vergaren van kennis en feiten, wat alleen maar de linkerhelft van ons brein stimuleert. Het is niet gericht op het vergaren van wijsheid, op het stimuleren van onze rechterhersenhelft, waar onze intuïtie zetelt. Deze eenzijdige stimulering zorgt voor een grote onbalans in ons denken en daarmee ons handelen. Het is niet heel. Het is deze onbalans die uiteindelijk ecosystemen en culturen verwoest. Einstein waarschuwde ons al toe hij zei: ‘The intuitive mind is a sacred gift and the rational mind is a faithful servant. We have created a society that honors the servant and has forgotten the gift.’ Mijn oudste zoon waarschuwde mij - nadat hij op zijn zevende in groep 3 werd onderworpen aan eindeloze reken- en leestesten - met de uitspraak ‘Ik vind school helemaal niet meer leuk. Ik raak al mijn fantasie kwijt.’ Het feit dat mijn jongste zoon als enige op de middelbare school muziek als eindexamenvak kiest (en daarmee de veel gehoorde opmerking ‘wat heb je daar nu aan’ dapper trotseert) spreekt ook boekdelen. Het stimuleert mij om mij te blijven uitspreken en focus te houden op mijn droom en visie; een wereld in balans, waarin er weer ruimte is voor het ongeziene, onbekende, onverwachte, het creatieve. Dat vormt, samen met kennis, de kern van onze evolutie als mens. Het zorgt ervoor dat we creatiever en flexibeler om kunnen gaan met alle uitdagingen die er op dit moment zijn.
Als we iets mogen stimuleren in het onderwijs en in het leven in het algemeen, dan is het wel dat je de verbeelding, de nieuwsgierigheid, het enthousiasme en het kritische, zelfstandige denken oproept. School zou een plek kunnen zijn waar ruimte is voor het leren van geweldloze communicatie, meditatie, het omgaan met emoties en je seksualiteit. Een plek waar creatieve vakken weer gewaardeerd worden. Dat hoeft ook niet altijd in een klaslokaal. De natuur, waar wij deel van uitmaken, is wat mij betreft de grootste leerschool voor ons allemaal. Het draagt alles in zich wat wij van haar kunnen leren. Er gaat letterlijk een wereld voor je open als je je daarvoor open kunt stellen. Ik weet dat er al veel mensen binnen en buiten het onderwijs hiermee bezig zijn. Dat biedt hoop en perspectief voor de aarde en toekomstige generaties. Nu nog dat laatste duwtje om radicaal ons test- en toetsgeweld uit te bannen. Dat kunnen we. Want het systeem? Dat zijn wij zelf.
Wil je geïnspireerd en geraakt worden hoe het ook anders kan? Dan kan ik je het werk van onderwijs revolutionair Sir Ken Robinson aanraden. https://www.ted.com/talks/sir_ken_robinson_do_schools_kill_creativiteit. Ook de film ‘Alphabet’ is een aanrader: https://www.youtube.com/watch?v=JO7M4JAkDDk. Tot slot een hart onder de riem voor alle ‘niet-geslaagden’. Je bent al geslaagd. Toen je geboren werd. Je bent helemaal goed zoals je bent.